Eksik rekabet piyasası, piyasada az sayıda satıcının bulunduğu ve firmaların fiyat belirleyici olduğu bir piyasa türünü ifade eder. Bu piyasa yapısında rekabet tam olarak sağlanamaz ve firmalar arasındaki etkileşim piyasadaki dengeyi önemli ölçüde etkiler. Günümüz ekonomilerinde tam rekabet ortamının nadir olması, eksik rekabet piyasalarının ne kadar yaygın olduğunu gösterir. Bu yazıda eksik rekabet piyasasının temel özellikleri, türleri, etkileri ve örnekleri detaylı şekilde ele alınmaktadır.
Eksik Rekabet Piyasası Nedir?
Eksik rekabet piyasası, piyasadaki firmaların fiyat ve üretim üzerinde belirli ölçüde kontrol sahibi olduğu, tüketicilerin tam bilgiye sahip olmadığı, giriş ve çıkış engellerinin bulunduğu piyasa türüdür. Bu tür piyasalarda rekabet koşulları sınırlı düzeyde gerçekleştiği için firmalar monopol gücüne benzer avantajlar elde edebilir ve bu durum piyasada fiyatların ve üretim düzeyinin denge noktalarından sapmasına yol açar.
Eksik Rekabet Piyasasının Türleri Nelerdir?
Eksik rekabet piyasası, farklı özelliklere göre sınıflandırılarak üç ana türe ayrılır ve her biri piyasadaki rekabet seviyesini belirleyici şekilde etkiler.
Oligopol
Az sayıda firmanın piyasaya hakim olduğu ve her firmanın diğerlerinin kararlarını dikkate almak zorunda kaldığı yapı olan oligopol piyasasında firmalar arası stratejik etkileşim ön plandadır ve fiyatlar, reklamlar veya ürün farklılaştırması üzerinden rekabet gerçekleşir.
Monopolcü Rekabet
Çok sayıda firmanın benzer ama farklılaştırılmış ürünlerle faaliyet gösterdiği monopolcü rekabet piyasasında firmalar marka, kalite ve fiyat üzerinden rekabet ederken, piyasaya giriş ve çıkışlar genellikle daha kolaydır ancak tam rekabet sağlanamaz.
Doğal Monopol
Tek bir firmanın tüm piyasaya hizmet vermesinin daha verimli olduğu, genellikle altyapı yatırımı gerektiren alanlarda görülen doğal monopoller, yüksek sabit maliyetler nedeniyle rekabetin oluşmasının ekonomik açıdan verimsiz olduğu piyasa türüdür.
Eksik Rekabet Piyasasında Fiyat Oluşumu Nasıl Gerçekleşir?
Eksik rekabet piyasasında fiyatlar, tam rekabet piyasasına kıyasla arz ve talep dengesine göre değil, firmaların maliyet yapıları, stratejik kararları ve piyasa güçlerine göre belirlenir. Bu piyasada üreticiler fiyatları artırma veya azaltma konusunda daha fazla özgürlüğe sahiptir çünkü tüketicilerin ürünler arasında geçiş yapma imkânı sınırlıdır ya da bilgi eksikliği nedeniyle alternatifleri değerlendirmeleri zordur.
Eksik Rekabet Piyasasının Ekonomik Etkileri Nelerdir?
Bu piyasa yapısı, fiyatların rekabetçi seviyelerin üzerine çıkmasına, üretimin azalmasına ve refah kayıplarının oluşmasına neden olabilir. Eksik rekabet ortamında firmalar daha yüksek kârlar elde ederken, tüketiciler daha az seçenekle daha yüksek fiyatlara ürün veya hizmet almak zorunda kalır ve bu durum kaynakların etkin kullanımını azaltır.
Eksik Rekabet Piyasasına Örnekler Nelerdir?
Gerçek hayatta pek çok sektör eksik rekabet piyasası özellikleri göstermektedir.
Telekomünikasyon Sektörü
Genellikle birkaç büyük oyuncunun faaliyet gösterdiği telekomünikasyon sektörü, yüksek altyapı maliyetleri ve sınırlı oyuncu sayısıyla oligopol piyasa yapısının tipik bir örneğidir.
Otomotiv Sektörü
Dünya genelinde birkaç büyük üreticinin pazarı kontrol ettiği otomotiv sektörü, ürün farklılaştırması ve marka gücünün öne çıktığı monopolcü rekabet yapısını yansıtır.
Elektrik Dağıtımı
Tek bir şirketin faaliyet gösterdiği ve alternatiflerin neredeyse hiç olmadığı elektrik dağıtım sektörü, doğal monopol örneği olarak değerlendirilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Eksik rekabet piyasası hakkında en çok merak edilen sorulara bu bölümde cevap veriyoruz. Bu açıklamalar, kavramı daha iyi anlamanızı sağlayacak temel noktaları içermektedir.
Eksik rekabet piyasası ile tam rekabet piyasası arasındaki fark nedir?
Eksik rekabet piyasasında firmalar fiyat belirleyiciyken, tam rekabet piyasasında firmalar fiyat alıcı konumundadır. Eksik rekabette bilgi asimetrisi ve giriş engelleri varken, tam rekabette tam bilgi ve serbest giriş-çıkış vardır.
Eksik rekabet piyasasında neden tam rekabet sağlanamaz?
Piyasa oyuncularının az sayıda olması, ürün farklılaştırması, bilgi eksikliği ve yüksek giriş maliyetleri nedeniyle tam rekabet ortamı sağlanamaz ve firmalar bu avantajları kullanarak fiyat ve üretimi kontrol edebilir.
Eksik rekabet tüketicileri nasıl etkiler?
Tüketiciler daha az seçenek, daha yüksek fiyatlar ve bilgi eksikliği ile karşılaşır. Ayrıca ürün kalitesi farklılık gösterdiğinden tam rekabetin sunduğu tüketici faydasına ulaşılamaz.
Oligopol piyasalarda firmalar arası rekabet nasıl işler?
Firmalar fiyat konusunda birbirlerini izler ve genellikle fiyat rekabetinden kaçınarak reklam, promosyon veya ürün geliştirme üzerinden farklılaşarak rekabet etmeye çalışır.
Eksik rekabet piyasaları devlet müdahalesi gerektirir mi?
Evet, rekabeti korumak ve tüketici haklarını savunmak için devletin düzenleyici kurumlar aracılığıyla müdahalede bulunması gerekir. Bu sayede tekelleşme önlenebilir.
Hangi sektörler eksik rekabet piyasasına örnektir?
Telekomünikasyon, banka sektörü, enerji dağıtımı, otomotiv, ilaç sektörü gibi birçok sektör eksik rekabet piyasasına örnek teşkil eder çünkü bu alanlarda sınırlı firma sayısı ve yüksek giriş engelleri bulunur.
Monopolcü rekabet ile tam tekel arasındaki fark nedir?
Monopolcü rekabette birçok firma vardır ve ürün farklılaştırması söz konusudur, tam tekelde ise yalnızca bir firma bulunur ve rakip yoktur, bu da fiyat kontrolünü tamamen o firmanın eline bırakır.
Eksik rekabet piyasa yapısı neden yaygındır?
Çünkü birçok sektörde üretim yüksek maliyetli, bilgiye ulaşım sınırlı ve ürünler tamamen homojen değildir. Bu durum da firmaların daha fazla kontrol sahibi olduğu eksik rekabet yapılarının oluşmasına neden olur.
Yorumlar kapalı.